Γρήγορες πληροφορίες:
Ο Πυθαγόρας ήταν Έλληνας φιλόσοφος που έκανε σημαντικές εξελίξεις στα μαθηματικά, την αστρονομία και τη θεωρία της μουσικής. Το θεώρημα που τώρα είναι γνωστό ως θεώρημα του Πυθαγόρα ήταν γνωστό στους Βαβυλώνιους 1000 χρόνια νωρίτερα, αλλά μπορεί να ήταν ο πρώτος που το απέδειξε.
Γεννήθηκε: περίπου το 570 π.Χ, Σάμος
Πέθανε: 490 π.Χ
Βιογραφία
Ο Πυθαγόρας από τη Σάμο συχνά περιγράφεται ως ο πρώτος καθαρός μαθηματικός. Είναι μια εξαιρετικά σημαντική προσωπικότητα στην ανάπτυξη των μαθηματικών, ωστόσο γνωρίζουμε σχετικά λίγα για τα μαθηματικά του επιτεύγματα. Σε αντίθεση με πολλούς μεταγενέστερους Έλληνες μαθηματικούς, όπου τουλάχιστον έχουμε μερικά από τα βιβλία που έγραψαν, δεν έχουμε τίποτα από τα γραπτά του Πυθαγόρα. Η κοινωνία της οποίας ηγήθηκε, μισή θρησκευτική και μισή επιστημονική, ακολουθούσε έναν κώδικα μυστικότητας που σίγουρα σημαίνει ότι σήμερα ο Πυθαγόρας είναι μια μυστηριώδης φιγούρα.
Έχουμε όντως λεπτομέρειες για τη ζωή του Πυθαγόρα από πρώιμες βιογραφίες που χρησιμοποιούν σημαντικές πρωτότυπες πηγές αλλά είναι γραμμένες από συγγραφείς που του αποδίδουν θεϊκές δυνάμεις και των οποίων ο στόχος ήταν να τον παρουσιάσουν ως θεόμορφη φιγούρα. Αυτό που παρουσιάζουμε παρακάτω είναι μια προσπάθεια συλλογής των πιο αξιόπιστων πηγών για την ανασύσταση μιας αφήγησης της ζωής του Πυθαγόρα. Υπάρχει αρκετά καλή συμφωνία για τα κύρια γεγονότα της ζωής του, αλλά οι περισσότερες ημερομηνίες αμφισβητούνται με διαφορετικούς μελετητές να δίνουν ημερομηνίες που διαφέρουν κατά 20 χρόνια. Μερικοί ιστορικοί αντιμετωπίζουν όλες αυτές τις πληροφορίες ως απλώς θρύλους, αλλά, ακόμα κι αν ο αναγνώστης τις αντιμετωπίζει με αυτόν τον τρόπο, είναι τόσο πρώιμο αρχείο είναι ιστορικής σημασίας.
Ο πατέρας του Πυθαγόρα ήταν ο Μνήσαρχος, ενώ η μητέρα του ήταν η Πυθαΐδα και καταγόταν από τη Σάμο. Ο Μνήσαρχος ήταν έμπορος που καταγόταν από την Τύρο, και υπάρχει μια ιστορία ότι έφερε καλαμπόκι στη Σάμο σε μια περίοδο πείνας και του δόθηκε η ιθαγένεια της Σάμου ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Ως παιδί ο Πυθαγόρας πέρασε τα πρώτα του χρόνια στη Σάμο αλλά ταξίδεψε πολύ με τον πατέρα του. Υπάρχουν μαρτυρίες για τον Μνήσαρχο που επέστρεψε στην Τύρο με τον Πυθαγόρα και ότι διδάχτηκε εκεί από τους Χαλδαίους και τους λόγιους άνδρες της Συρίας. Φαίνεται ότι επισκέφτηκε και την Ιταλία με τον πατέρα του.
Λίγα είναι γνωστά για την παιδική ηλικία του Πυθαγόρα. Όλες οι αφηγήσεις για τη φυσική του εμφάνιση είναι πιθανό να είναι πλασματικές, εκτός από την περιγραφή ενός εντυπωσιακού σημάδια που είχε ο Πυθαγόρας στον μηρό του. Πιθανολογείται ότι είχε δύο αδέρφια αν και κάποιες πηγές λένε ότι είχε τρία. Σίγουρα ήταν καλά μορφωμένος, έμαθε να παίζει λύρα, να μάθει ποίηση και να απαγγέλλει Όμηρο. Υπήρχαν, μεταξύ των δασκάλων του, τρεις φιλόσοφοι που επρόκειτο να επηρεάσουν τον Πυθαγόρα όσο ήταν νέος. Ένας από τους σημαντικότερους ήταν ο Φερεκύδης που πολλοί περιγράφουν ως δάσκαλο του Πυθαγόρα.
Οι άλλοι δύο φιλόσοφοι που επρόκειτο να επηρεάσουν τον Πυθαγόρα και να τον μυήσουν στις μαθηματικές ιδέες, ήταν ο Θαλής και ο μαθητής του Αναξίμανδρος που έζησαν και οι δύο στη Μίλητο. Λέγεται ότι ο Πυθαγόρας επισκέφτηκε τον Θαλή στη Μίλητο όταν ήταν μεταξύ 18 και 20 ετών. Εκείνη την εποχή ο Θαλής ήταν γέρος και, αν και δημιούργησε έντονη εντύπωση στον Πυθαγόρα, μάλλον δεν του δίδαξε πολλά. Ωστόσο, συνέβαλε στο ενδιαφέρον του Πυθαγόρα για τα μαθηματικά και την αστρονομία, και τον συμβούλεψε να ταξιδέψει στην Αίγυπτο για να μάθει περισσότερα από αυτά τα θέματα. Ο μαθητής του Θαλή, ο Αναξίμανδρος, έκανε διάλεξη για τη Μίλητο και ο Πυθαγόρας παρακολούθησε αυτές τις διαλέξεις. Ο Αναξίμανδρος σίγουρα ενδιαφερόταν για τη γεωμετρία και την κοσμολογία και πολλές από τις ιδέες του θα επηρέαζαν τις απόψεις του ίδιου του Πυθαγόρα.
Περίπου το 535 π.Χ. ο Πυθαγόρας πήγε στην Αίγυπτο. Αυτό συνέβη λίγα χρόνια αφότου ο τύραννος Πολυκράτης κατέλαβε τον έλεγχο της πόλης της Σάμου. Υπάρχουν κάποια στοιχεία που υποδηλώνουν ότι ο Πυθαγόρας και ο Πολυκράτης ήταν φιλικοί στην αρχή και υποστηρίζεται ότι ο Πυθαγόρας πήγε στην Αίγυπτο με μια εισαγωγική επιστολή που έγραψε ο Πολυκράτης. Στην πραγματικότητα ο Πολυκράτης είχε συμμαχία με την Αίγυπτο και γι’ αυτό υπήρχαν ισχυροί δεσμοί μεταξύ της Σάμου και της Αιγύπτου εκείνη την εποχή. Οι αφηγήσεις για την εποχή του Πυθαγόρα στην Αίγυπτο δείχνουν ότι επισκέφτηκε πολλούς από τους ναούς και συμμετείχε σε πολλές συζητήσεις με τους ιερείς. Σύμφωνα με τον Πορφύριο στον Πυθαγόρα αρνήθηκε η είσοδος σε όλους τους ναούς εκτός από αυτόν της Διόπολης όπου έγινε δεκτός στην ιεροσύνη αφού ολοκλήρωσε τις απαραίτητες για την είσοδο τελετές.
Δεν είναι δύσκολο να συσχετίσουμε πολλές από τις πεποιθήσεις του Πυθαγόρα, αυτές που θα επέβαλε αργότερα στην κοινωνία που δημιούργησε στην Ιταλία, με τα έθιμα που συνάντησε στην Αίγυπτο. Για παράδειγμα, η μυστικοπάθεια των Αιγυπτίων ιερέων, η άρνησή τους να φάνε φασόλια, η άρνησή τους να φορούν ακόμη και υφάσματα από δέρματα ζώων και η προσπάθειά τους για αγνότητα ήταν όλα έθιμα που ο Πυθαγόρας θα υιοθετήσει αργότερα. Ο Πορφύριος λέει ότι ο Πυθαγόρας έμαθε τη γεωμετρία από τους Αιγύπτιους, αλλά είναι πιθανό ότι ήταν ήδη εξοικειωμένος με τη γεωμετρία, σίγουρα μετά από διδασκαλίες από τον Θαλή και τον Αναξίμανδρο.
Το 525 π.Χ. ο Καμβύσης Β’, ο βασιλιάς της Περσίας, εισέβαλε στην Αίγυπτο. Ο Πολυκράτης εγκατέλειψε τη συμμαχία του με την Αίγυπτο και έστειλε 40 πλοία να ενωθούν με τον περσικό στόλο εναντίον των Αιγυπτίων. Αφού ο Καμβύσης κέρδισε τη μάχη του Πηλουσίου στο Δέλτα του Νείλου και είχε καταλάβει την Ηλιούπολη και τη Μέμφις, η αιγυπτιακή αντίσταση κατέρρευσε. Ο Πυθαγόρας αιχμαλωτίστηκε και οδηγήθηκε στη Βαβυλώνα. Ο Ο Ιάμβλιχος γράφει ότι ο Πυθαγόρας μεταφέρθηκε από τους οπαδούς του Καμβύση ως αιχμάλωτος πολέμου. Ενώ ήταν εκεί, συνδέθηκε με χαρά με τους Μάγους… και διδάχτηκε τις ιερές τελετές τους και έμαθε για μια πολύ μυστικιστική λατρεία των θεών. Έφτασε επίσης στην ακμή της τελειότητας στην αριθμητική και τη μουσική και τις άλλες μαθηματικές επιστήμες που δίδασκαν οι Βαβυλώνιοι… Περίπου το 520 π.Χ. ο Πυθαγόρας έφυγε από τη Βαβυλώνα και επέστρεψε στη Σάμο. Ο Πολυκράτης είχε σκοτωθεί περίπου το 522 π.Χ. και ο Καμβύσης πέθανε το καλοκαίρι του 522 π.Χ., είτε αυτοκτονώντας είτε ως αποτέλεσμα ατυχήματος. Οι θάνατοι αυτών των ηγεμόνων μπορεί να ήταν ένας παράγοντας για την επιστροφή του Πυθαγόρα στη Σάμο, αλλά πουθενά δεν εξηγείται πώς ο Πυθαγόρας απέκτησε την ελευθερία του. Ο Δαρείος της Περσίας είχε αναλάβει τον έλεγχο της Σάμου μετά το θάνατο του Πολυκράτη και θα είχε τον έλεγχο του νησιού με την επιστροφή του Πυθαγόρα. Αυτό έρχεται σε σύγκρουση με τις αφηγήσεις του Πορφυρίου και του Διογένη Λαέρτιου που αναφέρουν ότι ο Πολυκράτης είχε ακόμη τον έλεγχο της Σάμου όταν ο Πυθαγόρας επέστρεψε εκεί.
Ο Πυθαγόρας έκανε ένα ταξίδι στην Κρήτη λίγο μετά την επιστροφή του στη Σάμο για να μελετήσει το σύστημα των νόμων εκεί. Πίσω στη Σάμο ίδρυσε ένα σχολείο που ονομαζόταν ημικύκλιο. Ο Ιάμβλιχος γράφει τον τρίτο αιώνα μ.Χ. ότι:
Ο Πυθαγόρας έφυγε από τη Σάμο και πήγε στη νότια Ιταλία περίπου το 518 π.Χ. (κάποιοι λένε πολύ νωρίτερα). Ο Ιάμβλιχος δίνει κάποιους λόγους για την αποχώρησή του. Πρώτα σχολιάζει την απάντηση των Σαμίων στις μεθόδους διδασκαλίας του:
Αυτό χρησιμοποιήθηκε, σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο, εν μέρει ως δικαιολογία για να φύγει ο Πυθαγόρας από τη Σάμο:
Ήξερε ότι όλοι οι φιλόσοφοι πριν από αυτόν είχαν τελειώσει τις μέρες τους σε ξένο έδαφος και έτσι αποφάσισε να ξεφύγει από κάθε πολιτική ευθύνη, επικαλούμενος ως δικαιολογία του, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, την περιφρόνηση των Σαμίων για τη μέθοδο διδασκαλίας του.
Ο Πυθαγόρας ίδρυσε μια φιλοσοφική και θρησκευτική σχολή στον Κρότωνα (τώρα Κρότωνα, στα ανατολικά της φτέρνας της νότιας Ιταλίας) που είχε πολλούς οπαδούς. Ο Πυθαγόρας ήταν ο αρχηγός της κοινωνίας με έναν στενό κύκλο οπαδών γνωστούς ως μαθηματικούς. Οι μαθηματικοί έμεναν μόνιμα με την Εταιρεία, δεν είχαν προσωπικά περιουσιακά στοιχεία και ήταν χορτοφάγοι. Διδάσκονταν από τον ίδιο τον Πυθαγόρα και υπάκουαν σε αυστηρούς κανόνες. Οι πεποιθήσεις που είχε ο Πυθαγόρας ήταν:
(1) ότι στο βαθύτερο επίπεδό της, η πραγματικότητα είναι μαθηματικής φύσης,
(2) ότι η φιλοσοφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πνευματική κάθαρση,
(3) ότι η ψυχή μπορεί να ανέλθει σε ένωση με το θείο,
(4) ότι ορισμένα σύμβολα έχουν μυστικιστική σημασία και
(5) ότι όλοι οι αδελφοί του τάγματος πρέπει να τηρούν αυστηρή πίστη και μυστικότητα.
Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες επετράπη να γίνουν μέλη της Εταιρείας, στην πραγματικότητα αρκετές μεταγενέστερες γυναίκες Πυθαγόρειες έγιναν διάσημες φιλόσοφοι. Ο εξωτερικός κύκλος της Εταιρείας ήταν γνωστοί ως ακουσματικοί και ζούσαν στα δικά τους σπίτια, έρχονται στην Εταιρεία μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τους επιτρεπόταν τα δικά τους υπάρχοντα και δεν ήταν υποχρεωμένοι να είναι χορτοφάγοι.
Για το πραγματικό έργο του Πυθαγόρα τίποτα δεν είναι γνωστό. Η σχολή του ασκούσε μυστικότητα και κομμουναλισμό καθιστώντας δύσκολη τη διάκριση μεταξύ του έργου του Πυθαγόρα και των οπαδών του. Σίγουρα το σχολείο του έκανε εξαιρετική συμβολή στα μαθηματικά, και είναι δυνατόν να είμαστε αρκετά σίγουροι για ορισμένες από τις μαθηματικές συνεισφορές του Πυθαγόρα. Πρώτα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε με ποια έννοια ο Πυθαγόρας και οι μαθηματικοί μελετούσαν μαθηματικά. Δεν ενεργούσαν όπως κάνει μια ερευνητική ομάδα μαθηματικών σε ένα σύγχρονο πανεπιστήμιο ή άλλο ίδρυμα. Δεν υπήρχαν «ανοικτά προβλήματα» για να λύσουν και δεν τους ενδιέφερε σε καμία περίπτωση να προσπαθήσουν να διατυπώσουν ή να λύσουν μαθηματικά προβλήματα.
Ο Πυθαγόρας ενδιαφερόταν μάλλον για τις αρχές των μαθηματικών, την έννοια του αριθμού, την έννοια του τριγώνου ή άλλου μαθηματικού σχήματος και την αφηρημένη ιδέα μιας απόδειξης. Όπως γράφει ο Brumbaugh:
Είναι δύσκολο για εμάς σήμερα, όπως είμαστε εξοικειωμένοι με την καθαρή μαθηματική αφαίρεση και με τη νοητική πράξη της γενίκευσης, να εκτιμήσουμε την πρωτοτυπία αυτής της πυθαγόρειας συμβολής.
Στην πραγματικότητα σήμερα έχουμε γίνει τόσο μαθηματικά εξελιγμένοι που αδυνατούμε καν να αναγνωρίσουμε.
Αφήστε μια απάντηση