Γρήγορες πληροφορίες

Ο Αναξαγόρας ήταν Έλληνας μαθηματικός φημισμένος ως ο πρώτος που εισήγαγε τη φιλοσοφία στους Αθηναίους. Φυλακίστηκε επειδή ισχυρίστηκε ότι ο Ήλιος δεν ήταν θεός και ότι η Σελήνη αντανακλούσε το φως του Ήλιου.

Γεννήθηκε: 499 π.Χ Clazomenae, Λυδία (τώρα Τουρκία)
Πέθανε: 428 π.Χ Λάμψακος, Μυσία (τώρα Τουρκία)

Βιογραφία

Ο Αναξαγόρας των Κλαζομένων περιγράφηκε από τον Πρόκλο, τον τελευταίο μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο, που έζησε γύρω στο 450 π.Χ. ως:

Ο Αναξαγόρας ήταν Επτανήσιος, γεννημένος στη γειτονιά της Σμύρνης στη σημερινή Τουρκία. Γνωρίζουμε ελάχιστες λεπτομέρειες από την πρώιμη ζωή του, αλλά σίγουρα έζησε το πρώτο μέρος της ζωής του στην Ιωνία όπου έμαθε για τις νέες σπουδές που γίνονταν εκεί στη φιλοσοφία και τον νέο ενθουσιασμό για μια επιστημονική μελέτη του κόσμου. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια αλλά εγκατέλειψε τα πλούτη του. Όπως γράφει ο Heath στο:

Αν και η Ιωνία είχε γεννήσει φιλοσόφους όπως ο Πυθαγόρας, μέχρι την εποχή του Αναξαγόρα αυτή η νέα μελέτη της γνώσης δεν είχε εξαπλωθεί στην Αθήνα. Ο Αναξαγόρας φημίζεται ως ο πρώτος που εισήγαγε τη φιλοσοφία στους Αθηναίους όταν μετακόμισε εκεί περίπου το 480 π.Χ. Κατά την παραμονή του Αναξαγόρα στην Αθήνα, ο Περικλής ανέβηκε στην εξουσία. Ο Περικλής, που ήταν περίπου πέντε χρόνια νεότερος από τον Αναξαγόρα, ήταν ένας στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης που πέτυχε τόσο στην ανάπτυξη της δημοκρατίας όσο και στην οικοδόμηση μιας αυτοκρατορίας που έκανε την Αθήνα πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας. Ο Αναξαγόρας και ο Περικλής έγιναν φίλοι αλλά αυτή η φιλία είχε τα μειονεκτήματά της αφού και οι πολιτικοί αντίπαλοι του Περικλή τέθηκαν εναντίον του Αναξαγόρα.

Περίπου το 450 π.Χ. ο Αναξαγόρας φυλακίστηκε επειδή ισχυρίστηκε ότι ο Ήλιος δεν ήταν θεός και ότι η Σελήνη αντανακλούσε το φως του Ήλιου. Αυτό φαίνεται ότι υποκινήθηκε από πολέμιους του Περικλή. Ο Russell γράφει:

Αυτή τη διδασκαλία του Αναξαγόρα για τον ήλιο πρέπει να την εξετάσουμε πιο προσεκτικά γιατί, αν και χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για να τον βάλουν στη φυλακή, είναι μια πολύ αξιόλογη διδασκαλία. Βασίστηκε στο δόγμα του «νου» που μεταφράζεται ως «νου» ή «λόγος». Αρχικά «όλα τα πράγματα ήταν μαζί» και η ύλη ήταν κάποιο ομοιογενές μείγμα. Ο νους έστησε μια δίνη σε αυτό το μείγμα. Η περιστροφή:-

Υπάρχουν αξιοσημείωτες πληροφορίες σε αυτήν την περιγραφή. Η ιδέα της διαφοροποίησης της ύλης που παίζει μεγάλο ρόλο στις σύγχρονες θεωρίες δημιουργίας του ηλιακού συστήματος είναι παρούσα. Ο Αναξαγόρας δείχνει επίσης μια κατανόηση της φυγόκεντρης δύναμης που δείχνει και πάλι τις μεγάλες επιστημονικές γνώσεις που διέθετε.

Ο Αναξαγόρας πρότεινε ότι το φεγγάρι λάμπει με ανακλώμενο φως από την «κόκκινη-καυτή πέτρα» που ήταν ο ήλιος, ο πρώτος τέτοιος καταγεγραμμένος ισχυρισμός. Επιδεικνύοντας μεγάλη ιδιοφυΐα, μπόρεσε επίσης να κάνει το επόμενο βήμα και να γίνει ο πρώτος που θα εξηγήσει σωστά τον λόγο για τις εκλείψεις του ήλιου και της σελήνης. Η εξήγησή του για τις εκλείψεις του ήλιου είναι απολύτως σωστή, αλλά χάλασε την εξήγησή του για τις εκλείψεις της σελήνης, προτείνοντας ότι εκτός από το ότι προκαλούνται από τη σκιά της γης, υπήρχαν και άλλα σκοτεινά σώματα μεταξύ της γης και της σελήνης που επίσης προκάλεσαν εκλείψεις της σελήνης. Είναι λίγο ασαφές γιατί θεώρησε απαραίτητο να υποθέσει την ύπαρξη αυτών των σωμάτων, αλλά αυτό δεν μειώνει αυτή τη σημαντική ανακάλυψη στη μαθηματική αστρονομία. Υπάρχουν επίσης άλλα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι ο Αναξαγόρας είχε εφαρμόσει τη γεωμετρία στη μελέτη της αστρονομίας.

Ως προς τη δομή της ύλης, ο Αναξαγόρας υπέθεσε έναν άπειρο αριθμό στοιχείων, ή βασικών δομικών στοιχείων. Ισχυρίστηκε:

Ωστόσο, ήταν η δύναμη του νου, ή του νου, που όχι μόνο δημιούργησε τον κόσμο αλλά ήταν και η κινητήρια δύναμη στις καθημερινές του διαδικασίες. Για παράδειγμα:

Και ο Αριστοτέλης βρήκε πολλά να επαινέσει στη θεωρία του Αναξαγόρα για το νου. Τόσο ο Πλάτωνας όσο και ο Αριστοτέλης, ωστόσο, άσκησαν κριτική στο γεγονός ότι η κινητήρια δύναμη του νου όπως πρότεινε ο Αναξαγόρας δεν ήταν ηθική. Ήθελαν να ενεργεί πάντα προς το συμφέρον του κόσμου. Στην πραγματικότητα ο νους του Αναξαγόρα παρέχει μια μηχανική εξήγηση του κόσμου μετά τη μη μηχανική εκκίνηση όταν παράγεται η δίνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μηχανικό σύμπαν του Νεύτωνα θα είχε περισσότερα κοινά με τις απόψεις του Αναξαγόρα παρά τη συνεχιζόμενη ηθική νοημοσύνη που προτείνουν ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης.

Μπορούμε να λάβουμε κάποιες ενδείξεις για τα μαθηματικά που μελέτησε ο Αναξαγόρας, αλλά, δυστυχώς, πολύ λίγα απομένουν στα αρχεία για να μας επιτρέψουν να γνωρίζουμε σίγουρα αποτελέσματα που μπορεί να έχει αποδείξει. Ενώ βρισκόταν στη φυλακή προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα του τετραγωνισμού του κύκλου, δηλαδή η κατασκευή με χάρακα και πυξίδα ενός τετραγώνου με εμβαδόν ίσο με αυτό ενός δεδομένου κύκλου. Αυτή είναι η πρώτη καταγραφή αυτού του προβλήματος που μελετάται και αυτό το πρόβλημα, και άλλα παρόμοια προβλήματα, επρόκειτο να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των ελληνικών μαθηματικών.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα πληροφορία προέρχεται από τη γραφή του Βιτρούβιου, ενός Ρωμαίου αρχιτέκτονα, μηχανικού και συγγραφέα που έζησε τον πρώτο αιώνα π.Χ. Καταγράφει πληροφορίες για τη ζωγραφική σκηνικών για τα έργα που παίζονταν στην Αθήνα και λέει ότι ο Αναξαγόρας έγραψε μια πραγματεία για το πώς να ζωγραφίζουν σκηνές έτσι ώστε κάποια αντικείμενα να φαίνονται στο προσκήνιο ενώ άλλα στο βάθος. Αυτό το συναρπαστικό σχόλιο πρέπει να σημαίνει ότι ο Αναξαγόρας έγραψε μια πραγματεία για την προοπτική, αλλά δυστυχώς δεν σώζεται τέτοιο έργο.

Ο Αναξαγόρας σώθηκε από τη φυλακή από τον Περικλή αλλά αναγκάστηκε να φύγει από την Αθήνα. Επέστρεψε στην Ιωνία όπου ίδρυσε σχολείο στη Λάμψακο. Αυτή η ελληνική πόλη στην ασιατική ακτή του Ελλήσποντου ήταν ο τόπος λατρείας του Πρίαπου, ενός θεού της αναπαραγωγής και της γονιμότητας. Εκεί πέθανε ο Αναξαγόρας και η επέτειος του θανάτου του έγινε αργία για τους μαθητές.

Το καλύτερο που μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα μάθουμε για την προσωπικότητα του Αναξαγόρα είναι από την ιστορία που όταν ρωτήθηκε κάποτε ποιο ήταν το νόημα της γέννησής του απάντησε:

Ακόμα κι αν αυτή η ιστορία είναι πλασματική, είναι πιθανό να βασίζεται στον τρόπο που έζησε ο Αναξαγόρας και έτσι μας λέει κάτι για την προσωπικότητα αυτού του αξιοσημείωτου επιστήμονα που έδωσε μια περιγραφή της δημιουργίας του ηλιακού συστήματος που χρειάστηκε 2000 χρόνια για να βελτιωθεί.

Πηγή: https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/